Μπορεί η διαλεκτική να σπάσει τούβλα;

Το μπορεί η διαλεκτική να σπάσει τούβλα του καταστασιακού Ρενέ Βιενέ είναι µεταστροφή µιας cult κινεζικής ταινίας καράτε. Η λογική της είναι απλή: Ο Βιενέ διατηρεί ολόκληρο το οπτικό µέρος, τις εικόνες και την κίνηση από το πρωτότυπο, και αλλάζει το ηχητικό – ντουµπλάρει τους διαλόγους και προσθέτει ορισµένα σχόλια, στα γαλλικά. Η πάλη του καλού µε το κακό µετατρέπεται σε πάλη του “προλεταριάτου µε τη γραφειοκρατία”!

Η υπόθεση έχει ως εξής: οι γραφειοκράτες (στο πρωτότυπο οι προύχοντες του χωριού) καταπιέζουν βάναυσα τους προλετάριους (τους χωρικούς), μέχρι που εμφανίζεται ένας μυστηριώδης νέος. Ο νέος αυτός, ανακαλύπτουμε, είναι ο “διαλεκτιστής”, ο οποίος ξυλοκοπάει μία ομήγυρη από 15 άτομα για πρωινό. Κάποιοι χαρακτηριστικοί διάλογοι: όταν ο υπασπιστής του γραφειοκράτη επιτίθεται στους “αθώους προλετάριους” εξανίσταται ως εξής: “δεν θέλω να ξανακούσω για πάλη των τάξεων… διαφορετικά θα στείλω τους κοινωνιολόγους κι αν χρειαστεί τους ψυχιάτρους. Τους Φουκώ. Τους Λακάν. Τους στρουκτουραλιστές”. Αργότερα, όταν ο μειλίχιος και συμπονετικός ήρωας του χωριού ψιθυρίζει κάτι στην αγαπημένη του, εκείνη αποκρίνεται “…φυσικά σε πιστεύω… σε έχω δει να σκοτώνεις τόσους παπάδες…”

Ένας από τους λόγους που υπήρχε ενδιαφέρον για το γύρισμα μιας τέτοιας ταινίας φαίνεται να ήταν το φαινόμενο της αντιγραφής και ανακύκλωσης ενός απλού και κλισέ σεναρίου για ανατρεπτικούς σκοπούς. Η πρακτική της χρήσης ενός ήδη υπάρχοντος έργου με σκοπό την αναπροσαρμογή του για άλλους σκοπούς (detournement) είναι πολλά υποσχόμενη και θέτει ενδιαφέροντα ερωτήματα. Πέρα από το πολιτικό χιούμορ και τη σάτιρα, η ταινία εγείρει και κάποια ουσιαστικά ζητήματα (π.χ. σχέση ιδεολογίας/πολιτικής και θεάματος).

Κείμενο που μοιράστηκε σε προβολή της ταινίας του Rene Vienet “Μπορεί η διαλεκτική να σπάσει τούβλα?“

Διάρκεια: 82:00

Έτος Παραγωγής: 1973

Γλώσσα: Γαλλικά

Υπότιτλοι: gr, en

Κωδ.Καταχώρησης: Τ070

Schwarzfahrer

Το Schwarzfahrer (στα γερμανικά μεταφράζεται ως λαθρεπιβάτης αλλά και ως μαύρος αναβάτης)του Γερμανού σκηνοθέτη Pepe Danquart έχει κερδίσει το όσκαρ ταινίας μικρού μήκους το 1994. Καταδίκη του καθημερινού ρατσισμού μέσα από μια ιστορία σε ένα τραμ.

Διάρκεια: 10:00

Έτος Παραγωγής: 1993

Γλώσσα: Γερμανικά

Υπότιτλοι: gr, fr

Κωδ.Καταχώρησης: Τ069

Ο δράκουλας των Εξαρχείων

Ο τρελός ορθοπεδικός από τα Καρπάθια Βίκτωρ Παπαδόπουλοςέχει εγκατασταθεί στα Εξάρχεια μαζί με την κόρη του και τους δύο βοηθούς του. Για να κερδίσει χρήματα κλέβει μέλη από νεκρούς μουσικούς με σκοπό να τους ξαναφέρει στη ζωή και να δημιουργήσει το καλύτερο ροκ συγκρότημα, τις Μουσικές Ταξιαρχίες με αρχηγό τον Τζίμη Πανούση. Όμως οι νεκροί, με αρχηγό το Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας επαναστατούν για τις επιδρομές του στα νεκροταφεία και επιτίθενται στο σπίτι του.

Πρόκειται για πολιτικό-καλλιτεχνική σάτιρα με επιρροές από τις ταινίες τρόμου της δεκαετίας του 1960-70 όπως η Νύχτα των ζωντανών νεκρών και οι ταινίες του Τζον Γουότερς.

Διάρκεια: 87:οο

Έτος Παραγωγής: 1983

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: Τ068

Μέρες του ’36

Oι «μέρες του ’36» είναι αυτές που προετοίμασαν την εγκατάσταση της φιλοφασιστικής δικτατορίας του στρατηγού Μεταξά. Σε μια πλατεία γεμάτη κόσμο και κάτω από έναν δυνατό ήλιο, δολοφονείται ένας συνδικαλιστής. Oι υποψίες στρέφονται στον Σοφιανό, έναν πρώην συνεργάτη της αστυνομίας που έχει πέσει σε δυσμένεια. O Σοφιανός αγωνίζεται μάταια ν’ αποδείξει την αθωότητά του. Απελπισμένος, κρατάει όμηρο στο κελί του ένα φίλο βουλευτή που τον επισκέπτεται στη φυλακή, κι απειλεί να τον σκοτώσει αν δεν τον ελευθερώσουν.
Είμαστε στις παραμονές των εκλογών του 1936, και η κυβέρνηση Μεταξά, που μόλις στέκεται όρθια χάρη σ’ έναν δύσκολο συμβιβασμό ανάμεσα στις δυνάμεις της Δεξιάς και του Κέντρου, βρίσκεται σε μια πολύ λεπτή θέση: αν αντισταθεί στον εκβιασμό του Σοφιανού, προκαλώντας το θάνατο του βουλευτή, θα χάσει τη στήριξη της Δεξιάς· κι αν, αντίθετα, υποκύψει στον εκβιασμό κι αφήσει ελεύθερο τον κρατούμενο, θα χάσει τη στήριξη του Κέντρου. Το ποια «τάξη» αποκαταστάθηκε τελικά, το φανερώνει ξεκάθαρα η σκηνή της εκτέλεσης των διαδηλωτών που κλείνει την ταινία.

Διάρκεια: 105:00

Έτος Παραγωγής: 1972

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: Τ067

Ο ελέφαντας και το ποδήλατο

Στις αρχές του 20ού αιώνα, ένας αποφυλακισμένος επιστρέφει στο χωριό του, σε ένα μικρό νησί της Καραϊβικής, με μια κινηματογραφική μηχανή προβολής. Κι έτσι ο κινηματογράφος έρχεται στο απομονωμένο χωριό της Κούβας παράλληλα και σε αλληλεπίδραση με την Επανάσταση! Μια σουρεαλιστική κουβανέζικη πολιτική ταινία.

(Προβλήθηκε από την Βιντεοκολλεκτίβα ΚΙΝΗΜΑτόγραφος στις 21 – 24 ΟΚΤΩΒΡIOY ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ ΓΚΙΝΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ στα πλαίσια του 1ου 4ήμερου πολιτικού ντοκιμαντέρ και κινηματογράφου)

Διάρκεια: 86:00

Έτος Παραγωγής: 1995

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: Τ066

Οι τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας

Πώς είναι δυνατόν τέσσερις άνθρωποι, ένας πατέρας με τους τρεις γιους του, να ζουν σε μια πολυτελή βίλα χωρίς να κάνουν απολύτως τίποτα, επί επτά ολόκληρα χρόνια;

Μια δραστήρια νεαρή υπηρέτρια, με εγγενή αποστροφή απέναντι στις κοινωνικές και ταξικές διακρίσεις, είναι ο μοναδικός συνδετικός τους κρίκος με ό, τι αποκαλούμε ζωή και κίνηση… «Οι τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας» του Νίκου Παναγιωτόπουλου έχουν συμπληρώσει μια 25ετία από την πρώτη προβολή τους (1978), αλλά ο χρόνος δεν βάρυνε πάνω τους. Αντιθέτως – αφαίρεσε τους συμβολισμούς της εποχής, ενισχύοντας το χιούμορ, την ειρωνεία και τον σαρκασμό που πηγάζει από το ίδιο το θέμα και την καθημερινότητα των ηρώων. Την σκιώδη, βέβαια, καθημερινότητα, γιατί το μόνο που κάνουν με συνέπεια είναι να κοιμούνται και, τον πρώτο τουλάχιστον καιρό, να συμμετέχουν στην τελετουργία των γευμάτων, για τα οποία φροντίζει με επιμέλεια η υπηρέτρια.

Βρίσκουν εφιαλτική την ιδέα της εργασίας και θεωρούν οποιαδήποτε κίνηση διαστροφή. Τα μέλη τους παραλύουν από την αχρησία. «Θέλεις να δουλέψεις; Πραγματικά αυτό είναι μια ιδέα εφιαλτική», επιπλήττει ο πατέρας τον μικρότερο γιο, ενώ καμαρώνει όταν ενημερώνεται από την υπηρέτρια στο δωμάτιό του, όπου βρίσκεται απομονωμένος, ανίκανος να μετακινηθεί, ότι τα παιδιά του κοιμούνται διαρκώς: «Μπράβο! Αυτά τα παιδιά ξεπέρασαν όλες μου τις προσδοκίες»! Ένας γιος αποφασίζει να χωρίσει την κοπέλα του για να αφοσιωθεί στις μη-ενασχολήσεις του, ενώ η αδράνεια θα υπερνικήσει και τη θέληση του νεότερου εξ’ αυτών για σπουδές. Ο ίδιος, μάλιστα, θα κάνει φιλότιμες, μα αποτυχημένες, προσπάθειες να διατηρηθεί ξύπνιος, ώστε να απολαύσει την ερωτική του σχέση με την οικιακή βοηθό.

Η κάμερα περιφέρεται στις αίθουσες του αχανούς οικήματος με νωχελικούς ρυθμούς, ταυτιζόμενη με την υπνωτισμένη κατάσταση των προσώπων που αποτυπώνει. Στον θεατή όμως δεν δίνεται η ευκαιρία της χαλάρωσης. Τα διαρκή traveling στην κλειστοφοβική ατμόσφαιρα της έπαυλης, συνδυασμένα με τη ασταμάτητη, ενοχλητική αδράνεια και ληθαργικότητα επί της οθόνης, συνθέτουν μια πρωτόγνωρη αίσθηση έντασης, ακόμη και φόβου. Αγαλματίδια και ένα σωρό κάδρα ζωγραφικής προελαύνουν, ενώ τα μακρά πλάνα του Έλληνα σκηνοθέτη περιγράφουν γλαφυρά αυτή την αποπνικτική αίσθηση ακινησίας.

Τι σημαίνει αυτή η ιστορία; Αυτοί οι άνθρωποι; Ο Παναγιωτόπουλος καθρεπτίζει στους πρωταγωνιστές του την παρακμή της αστικής τάξης καθώς και την κοινωνική αδράνειά της. Σατιρίζοντας ταυτόχρονα τις κοινωνικές και πολιτικές δομές της Ελλάδας των τελών της δεκαετίας του ’70, κατορθώνει να δομήσει ένα από τα πιο καλοχαραγμένα αλληγορικά αποτυπώματα του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου. Περισσότερο όμως από αυτό, επιτυγχάνει να χειριστεί με δεξιοτεχνία ένα από τα δυσκολότερα θέματα που έχουν απεικονιστεί ποτέ επί της οθόνης, με την διαδικασία του ύπνου να κλέβει το ρόλο του πρωταγωνιστή από τους αψεγάδιαστους ανδρικούς ρόλους.

H αλληγορική διάσταση της ταινίας ίσως έχει υποχωρήσει με τον χρόνο μπροστά σε μια πιο ανάλαφρη και χιουμοριστική ανάγνωση. Παραμένει η ευρηματικότητα του σεναρίου και η στέρεα δομημένη ατμόσφαιρα που κυκλώνει τον θεατή. Μια ατμόσφαιρα μελετημένη από τον σκηνοθέτη και υποστηριγμένη από την εξαιρετική φωτογραφία του Ανδρέα Μπέλλη, ο οποίος διαχέει ένα γαλακτώδες φως που μηδενίζει τον χρόνο. Η ιδιοφυής κινηματογράφηση, χάρισε στην ταινία το Σε όλους είναι εύκολη η αποστροφή απέναντι σε ένα εικοσιτετράωρο σκληρής χειρωνακτικής εργασίας. Μέσα από τους Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας, όμως, συνειδητοποιήσαμε ότι το αντίθετο άκρο είναι ακόμη πιο αποκρουστικό…

Διάρκεια: 118:00

Έτος Παραγωγής: 1978

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: Τ065

Όμηρος

Ο Ελιόν, νεαρός Αλβανός μετανάστης που κακοποιήθηκε από διεφθαρμένους αστυνομικούς, καταλαμβάνει ένα λεωφορείο και κρατά ομήρους τους επιβάτες του, διεκδικώντας την αποκατάσταση της τιμής του. Ωστόσο, η απόπειρά του να επιστρέψει ηρωικά στην πατρίδα του έχει τραγική κατάληξη. Βασισμένο εν μέρει σε αληθινά γεγονότα.

Διάρκεια: 100:00

Έτος Παραγωγής: 2005

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: Τ064

Στην παγίδα του νόμου

Ο Τζακ και ο Ζακ είναι δυο ταλαίπωροι που την “έχουν πατήσει” για τα καλά. Του Τζακ, μαστρωπού το επάγγελμα, του πλάσαραν μια ανήλικη και τον “κάρφωσαν” για να τον πιάσει η αστυνομία επ’ αυτοφόρω. Του Ζακ, άνεργου πρώην ντισκ τζόκεϊ σε ραδιοφωνικό σταθμό, του πλασάρουν ένα αυτοκίνητο με ένα πτώμα στο πορτμπαγκάζ, όταν ήταν τελείως μεθυσμένος. Οι δυο τους καταλήγουν στο ίδιο βρώμικο κελί σε μια φυλακή στη Νέα Ορλεάνη. Αμέσως συμφωνούν ότι δεν χωνεύουν ο ένας τον άλλο και αποφασίζουν να μην μιλούν μεταξύ τους. Εκεί παρουσιάζεται ο Ρομπέρτο, ένας Ιταλός μετανάστης που δεν μιλάει καθόλου αγγλικά, και επαναλαμβάνει όποια έκφραση πιάσει το αυτί του. Σε αντίθεση με τους δυο, ο Ρομπέρτο είναι αληθινός κακοποιός, αφού σκότωσε κάποιον με μια μπάλα του μπιλιάρδου που του πέταξε στο κεφάλι. Ο Ρομπέρτο, σαν Ιταλός που είναι, φλυαρεί ασταμάτητα και άλλοτε τους εκνευρίζει, άλλοτε τους διασκεδάζει. Μέχρι που μια μέρα τους λέει ότι έχει δει ένα έργο στον κινηματογράφο και γιαυτό ξέρει πώς δραπετεύουν από την φυλακή. Πραγματικά οι τρεις τους δραπετεύουν και καταλήγουν μετά από πολλές περιπέτειες σε μια απομονωμένη ιταλική ταβέρνα μέσα στα έλη της Λουιζιάνα. Εκεί ο Ρομπέρτο αποφασίζει να μείνει και να παντρευτεί την κόρη του ταβερνιάρη, τη Νικολέτα (την οποία υποδύεται η Νικολέτα Μπράσι, σύζυγος και στην πραγματικότητα του Μπενίνι), ενώ οι άλλοι δυο συνεχίζουν παίρνοντας διαφορετικό δρόμο ο καθένας τους.

Διάρκεια: 107:00

Έτος Παραγωγής: 1986

Γλώσσα: Αγγλικά

Υπότιτλοι: gr

Κωδ.Καταχώρησης: T063

Γή και Ελευθερία

Πρωταγωνιστής είναι ένας, μεταξύ των χιλιάδων εθελοντών απ’ όλη την Ευρώπη, που έσπευσαν να υπερασπιστούν την Ισπανική Δημοκρατία.

Ο Βρετανός εθελοντής κατατάσσεται στις γραμμές του POUM (κόμμα μαρξιστικής ενοποίησης) και τόσο στα χαρακώματα, όσο και στη διαμονή του στη Βαρκελώνη,  βιώνει τα πολιτικά τεκταινόμενα στο πολυσυλλεκτικό μέτωπο των Δημοκρατικών. Μέσα απ’ αυτήν τη διαδρομή, τον αρχικό ενθουσιασμό, διαδέχεται ο προβληματισμός καθότι διαπιστώνει πως το μέτωπο κάθε άλλο παρά αρραγές είναι.  Οι μικροκομματικές διαφορές, οι διαφορετικοί στόχοι και οι έριδες θα δημιουργήσουν ένα εμφύλιο μέσα στον εμφύλιο. Ελευθερίες που είχαν κατακτηθεί με αγώνες συρρικνώνονται και οι ένοπλες πολιτοφυλακές που είχαν αρχικά αντισταθεί στον Φράνκο, θα αντικατασταθούν από τακτικό στρατό της κυβέρνησης.  Έπειτα έρχεται η σειρά των οργανώσεων όπως του  POUM αλλά και των αναρχικών να κηρυχτούν παράνομες.  Η εσωτερική διχόνοια θα στοιχίσει τελικά σε όλο τον Ισπανικό λαό, με την επιβολή μιας από τις σκληρότερες δικτατορίες που γνώρισε η Ευρώπη. Ο σκηνοθέτης, στηλιτεύει τη στάση του Κ.Κ.Ι., καθώς αφήνει να διαφανεί πως δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα της ΕΣΣΔ αντί για του Ισπανικού λαού, αντιμετωπίζοντας από ένα σημείο κι έπειτα εχθρικά τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις.

Το σενάριο της ταινίας είναι αρκετά κοντά στο βιβλίο Φόρος τιμής στην Καταλονία, του επίσης εθελοντή στον Ισπανικό εμφύλιο και συγγραφέα Τζ. Όργουελ. Για όσους ενδιαφέρονται για αυτήν τη μαύρη σελίδα της Ισπανικής ιστορίας,  η ταινία σε γενικές γραμμές αποτυπώνει γλαφυρά τα ιστορικά περιστατικά που βοήθησαν στην επικράτηση του Φράνκο.

Διάρκεια: 109:00

Έτος Παραγωγής: 1995

Γλώσσα: Αγγλικά

Υπότιτλοι: gr

Κωδ.Καταχώρησης:Τ062

Γλυκιά συμμορία

Το ημερολόγιο της ζωής και του θανάτου μια ομάδας «ανήθικων» νέων, που έχουν φτάσει στο σημείο της «μη επιστροφής» και αναζητούν κάτι να πιστέψουν και να πεθάνουν γι’ αυτό. Η συμπεριφορά τους τραβάει την προσοχή του Κράτους. Αρχίζει η διακριτική παρακολούθησή τους. Μια ομάδα μυστικών περικυκλώνει το σπίτι τους με επικεφαλής έναν άγνωστο ξανθό άνδρα… και περιμένει.

Οι ήρωες του Νικολαϊδη αποφασίζουν να αρνηθούν αυτό που τους προσφέρεται για «ζωή», αυτόπεριθωριοποιούνται, συγκρούονται με τα κοινωνικά δεδομένα, το διασκεδάζουν και τελικά μένουν μόνοι απέναντι σε όλους και κυρίως στο σύστημα. Η αναπόφευκτη ήττα τους είναι για αυτούς μια καθολική και λυτρωτική νίκη…

– «Να πας στο διάολο»
– «Από εκεί έρχομαι»…

Διάρκεια: 154

Έτος Παραγωγής: 1983

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: Τ061