Brazil

Το Brazil ειναι μια ταινια που μιλαει για το μελλον της ανθρωποτητας, οχι μακρια απο το παρον. Εχει αρκετες ομοιοτητες τοσο με το 1984 οσο και με το Metropolis. Ειναι μια ταινια που πρεπει καποιος να δει αρκετες φορες για να καταλαβει το βαθος της. Οι σκηνοθετικες λεπτομερειες, οπως οι πινακιδες στο δρομο, οι δραστηριοτητες των απλων πολιτων, και γενικα ολος ο περιγυρος του ηρωα ειναι απαραιτητες για την καλυτερη κατανοηση της. Γενικα παραθετει τα προβληματα της συγχρονης εποχης μεσα σε μια ιστορια: αλογιστη βιομηχανοποιηση, παρενεργειες της τεχνολογιας, αλλοτριωση, καταστροφη του περιβαλλοντος γραφειοκρατια και κρατικος ελεγχος (τοσο σε καπιταλιστικες οσο και σε σοσιαλιστικες κοινωνιες).

Ο Terry Gilliam (σκηνοθετης) ειπε οτι «Το συστημα δεν ειναι μεγαλοι ηγετες η μεγαλοι αντρες που τα ελεγχουν ολα. Αλλα ο καθε ανθρωπος που κανει τη δουλεια του σα γραναζι. Και ο Σαμ (ο ηρωας) επιλεγει να παραμεινει ενα μικρο γραναζι μεχρι που πληρωνει το τιμημα γι’ αυτο.»

Η ταινια εχει αρκετα κωμικα στοιχεια αλλα οχι τυχαια. Κατα την αποψη μου στοχος του σεναριου δεν ηταν να προκαλεσει αβιαστο γελιο αλλα να περασει με διαφορετικο τροπο καποια μηνυματα στο θεατη. Στην ταινια υπηρχαν πολλοι γραφικοι-κωμικοι χαρακτηρες. Ακομα και ο ιδιος ο πρωταγωνιστης ειχε αστεια συμπεριφορα. Ο σκηνοθετης ομως μαλλον θελει να δειξει οτι μεσα σ’ αυτην την «αφυσικη», μουντη, τεχνοκρατικη, γραφειοκρατικη, ψυχοφθορα κοινωνια, η συμπεριφορα των ανθρωπων ειναι λογικο να ειναι παραλογη. Συμπεριφερονται σαν παραφρονες, ωστοσο αυτη ειναι η λογικη εξελιξη, οταν καποιος ζει σε τετοιο περιβαλλον, με τετοιους ρυθμους.

Η κοινωνια της ταινιας στηριζοταν αποκλειστικα στην τεχνολογια παρα το γεγονος οτι οι μηχανες χαλουσαν συνεχεια: τα ρομποτ, τα συστηματα ασφαλειας, τα συστηματα του σπιτιου καθως και το ασανσερ στο ιδιο το υπουργειο πληροφοριων. Ο ανθρωπος βασιζεται στις μηχανες ακομα και οταν βλεπει οτι ειναι αναξιοπιστες. Το συστημα επικοινωνιας με τους σωληνες παντως ειναι ιδεα που δανειστηκε ο σκηνοθετης απο το 1984.

Ενας λογος που χρησιμοποιησε στο εργο του μπουρια και σωληνες, ως τροπο επικοινωνιας η θερμανσης και ψυξης, ηταν να δειξει την ελλειψη καλαισθησιας στην κοινωνια αυτη. Αυτο τονιζεται εξαλλου απο το εντονο γκρι χρωμα και τα ασχημα, ψηλα, τρομακτικα κτιρια. Για να υπαρχει καλαισθησια εξαλλου απαραιτητη προϋποθεση ειναι και η υπαρξη φαντασιας. Η φαντασια ομως δεν γινεται να καλλιεργηθει μεσα στην αποχαυνωση και την αλλοτριωση. Μονο οι ταμπελες στους δρομους που εδειχναν ομορφα τοπια και πρασινα βουνα προσπαθουσαν να ξεγελασουν τους ανυποψιαστους πολιτες. Οι ταμπελες ειχαν μαλλον δυο λογους υπαρξης: να κρυψουν την πραγματικοτητα, δηλαδη την ασχημια και να δημιουργησουν την ελπιδα πως ακομα υπηρχαν ομορφα μερη και πως οποιος ηθελε θα μπορουσε ανα πασα στιγμη να τα επισκεφτει. Φυσικα αυτο δεν ηταν δυνατο καθως τα μερη αυτα ειχαν προ καιρου καταστραφει και οι πολιτες ηταν τοσο ενταγμενοι μεσα στην καθημερινοτητα τους που δε θα μπορουσαν να ξεφυγουν απο αυτην, εστω και για μια εκδρομη, η ακομη χειροτερα ουτε και μεσα απο τη φαντασια τους. Γι’ αυτο και ο ηρωας ειναι διαφορετικος απο τους αλλους.

Κατι που κανει εντυπωση ειναι το βαρος που δινεται στην ασφαλεια των πολιτων. Η ασφαλεια βεβαια δεν ειναι ασχημο να υπαρχει αλλα στη συγκεκριμενη περιπτωση εχει λαβει διαστασεις τρομοκρατιας. Οπουδηποτε πηγαινει κανεις (εκτος απο το υπουργειο πληροφοριων) δεχεται εκτενεις ελεγχους. Ακομα και στο παρτι της μητερας του Σαμ υπηρχαν μπραβοι, ενω και ο ιδιος που ειναι το πιο στενο προσωπο της μητερας του δεχτηκε τον ανυποφορο (τουλαχιστον) ελεγχο των μπραβων. Εδω ταιριαζει η αποψη του Κιουμπρικ στο κουρδιστο πορτοκαλι: «Οι ανθρωποι ειναι προθυμοι να χασουν καποια δικαιωματα τους για λιγη παραπανω ασφαλεια».

Δεν πρεπει να ειναι τυχαιο επισης που ο υπουργος πληροφοριων, ειχε κινητικα προβληματα. Ο πιο ισχυρος ανθρωπος που ειχε τον κοσμο στα χερια του δε μπορουσε ουτε τις προσωπικες του αναγκες να καλυψει αλλα χρειαστηκε τη βοηθεια του Σαμ για να παει στην τουαλετα. Μπορει να υπονοειται εδω πως οι τυχες κρατων αφηνονται σε χερια ανικανων. Η ανικανοτητα δηλαδη του υπουργου μπορει να ειχε αλληγορικο χαρακτηρα. (Προς Θεου δεν ειμαι ρατσιστης ουτε θεωρω κατωτερους ανθρωπους με ειδικες αναγκες!)

Προσωπικη μου αποψη ειναι πως οι τρομοκρατικες επιθεσεις ηταν πλασματικες και μαλλον σκηνοθετημενες απο το υπουργειο πληροφοριων, με μοναδικο σκοπο να δικαιολογηθουν τα τεραστια εσοδα απο τον προϋπολογισμο.

Ενα σημειο που μ’ αρεσε στην ταινια ηταν ο Σαμουραι που παρα το μεγεθος του ηταν πολυ ευκινητος. Κατα την αποψη μου να συμβολιζε την κρατικη μηχανη στην οποια εναντιωνοταν ο Σαμ με μοναδικο σκοπο να εκπληρωσει το ονειρο του να βρει τη γυναικα της ζωης του. Σε καποια φαση ο Σαμουραι σκοτωθηκε και οταν ο Σαμ εβγαλε τη μασκα ειδε το δικο του προσωπο. Αυτο μπορει να σημαινει οτι ο Σαμ ειχε δυο φυσεις: μια αυτην που ηθελε να ξεφυγει απο τον κοσμο και μια που ηταν καθηλωμενη στην καθημερινοτητα. Για να μπορεσει να εκπληρωσει τον σκοπο της ζωης του ο Σαμ, θα επρεπε να καταστρεψει μια απο τις δυο φυσεις του. Ο Terry Gilliam λεει οτι εσκεμμενα επελεξε εναν Σαμουραι ως αντιπαλο του Σαμ. Σε μια συνεντευξη του λεει οτι αν παιξει κανεις με τις συλλαβες σου Samurai ακουγεται κατι σαν Sam or I (Ο Σαμ η εγω).

Η ιδεα να τιτλοφορησει την ταινια του ως Brazil δοθηκε στον Gilliam μετα απο μια επισκεψη του στο λιμανι Talbot στην Ουαλια. Tο τοπιο εκει ειναι καταθλιπτικο, κυριαρχει το γκρι χρωμα και ακομα και οι παραλιες ειναι μουντες. Τοτε σκεφτηκε εναν τυπο να καθεται σ’ αυτην την μουντη παραλια και να ακουει στο ραδιοφωνο ευχαριστη μουσικη σαν το Brazil . Του φανηκε ετσι οτι ο κοσμος του θα ηταν λιγοτερο γκρι.

Στο τελος ο ηρωας τρελαινεται (η μηπως εχει λοβοτομηθει;) τουλαχιστον στην ευρωπαϊκη εκδοση της ταινιας. Στην αρχη σκεφτηκα πως το τελος ηταν καταθλιπτικο, αλλα μετα απο καποια σκεψη αναθεωρησα αυτην την αποψη. Ηταν προτιμοτερο για τον Σαμ να ζει στη δικη του πραγματικοτητα, ευτυχισμενος με τη γυναικα της ζωης του και σ’ ενα ειδυλλιακο περιβαλλον, παρα να ζει στην σκοτεινη πραγματικη πραγματικοτητα. Μαλλον θεωρω οτι ειχαμε ενα διαφορετικο Happy end.

Διάρκεια: 132:00

Έτος Παραγωγής: 1985

Γλώσσα: Αγγλικά

Υπότιτλοι: gr

Κωδ.Καταχώρησης: T035