Μια ρεμπέτικη ιστορία

“Τα ρεμπέτικα είναι μικρά, απλά τραγούδια πού τραγουδούν απλοί άνθρωποι. Αν και κατ’ αρχήν ερωτικά, τα ρεμπέτικα είναι κατά βάθος μάλλον κοινωνικού περιεχομένου τραγούδια. Ή εποχή που πρωτοεμφανίστηκε το ρεμπέτικο τραγούδι είναι κοντινή μεν, εξαιρετικά άγνωστη δε. Ούτε τα αίτια αναπτύξεως, ούτε οι αρχικές επιδράσεις, ούτε οι πρώτες εστίες του ρεμπέτικου είναι επακριβώς γνωστές. Υποτίθεται ότι η Ερμούπολη, το Ναύπλιο, η παλιά Αθήνα, η Σμύρνη, η Πόλη, η Αλεξάνδρεια και η Θεσσαλονίκη είναι οι χώροι όπου γεννήθηκε, όχι τυχαία, το ρεμπέτικο τραγούδι. Και υποτίθεται ότι αυτό έγινε στα τέλη του παρελθόντος αιώνος. Ο Παπαδιαμάντης, στα διηγήματα του ομιλεί για καντάδες σε κορίτσια με κιθάρες, μαντολίνα και φυσαρμόνικες. Στην Αθήνα πριν εκατό χρόνια θριάμβευε η Ιταλική μουσική, μα κάποια κρυφή αντίδραση υπέβοσκε…

Κατά πάσα πιθανότητα πολλοί και αξεχώριστοι όροι συνέτειναν στη διαμόρφωση του ρεμπέτικου τραγουδιού. Το κωμειδύλλιο της περιόδου Τρικούπη ίσως ένας παράγων γεννήσεως του ρεμπέτικου ,η παράδοση του δημοτικού τραγουδιού, τα τραγούδια της ταβέρνας και της Ανατολής, τα στιχάκια των λαϊκών ημερολογίων, οι παθητικοί αμανέδες, οι βυζαντινοί ψαλμοί, η άνοδος και σχεδόν ταυτόχρονη πτώση της αστικής τάξεως, οι βαλκανικές μελωδίες, ο πόλεμος του 1897, η καταστροφή του 1922, η πλημμύρα της προσφυγιάς, οι τεκέδες και η ζωή της φυλακής θεωρούνται σαν άλλοι τέτοιοι παράγοντες.

Πάντως από το 1922, και εν συνεχεία για μια δεκαετία, κυριάρχησε το σμυρνέικο στυλ στο ρεμπέτικο τραγούδι. Η κάθαρση του ρεμπέτικου από το λαϊκό, που σηματοδοτεί το τέλος του ρεμπέτικου αλλά και μιας μακραίωνης παρουσίας του τρίχορδου στην ρεμπέτικη μουσική, ξεκινά ουσιαστικά το 1953 συμφιλιώνοντας την αστική τάξη με το μπουζούκι, προσαρμόζοντάς το στη νέα τάξη πραγμάτων με την τέταρτη χορδή που του προσθέτει ο Μανόλης Χιώτης.

Αυτή η ταινία αποτελεί μια ανεξάρτητη παραγωγή & μια αντιεμπορική & αυτοοργανωμένη προσπάθεια ύστερα από την ανάγκη κάποιων ατόμων που προήλθε μέσα από συλλογικές συζητήσεις και αποφάσεις να δημιουργηθεί ένα ντοκιμαντέρ για την ιστορία του ρεμπέτικου τραγουδιού από τη γέννηση του μέχρι και την κάθαρση του, συμβαδίζοντας παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της κάθε περιόδου αντίστοιχα. Δεν πρόκειται για ένα καθαρά πολιτικό ντοκιμαντέρ, γι’ αυτό και δεν εμβαθύνει σε πολιτικές αναλύσεις, αλλά για ένα μουσικό —κοινωνικό — πολιτικό, που σαν σκοπό έχει να αναδείξει όσο μπορεί την επίδραση της μουσικής εκείνης της περιόδου στον άνθρωπο με όλα τα σχετικά μηνύματα που μεταδίδει το τραγούδι σαν μέσο ψυχαγωγίας, έκφρασης και δημιουργίας.

Σήμερα, ορισμένες δεκαετίες μετά την άνθηση του ρεμπέτικου, αυτοί οι κόσμοι του παρελθόντος σκεπάζονται από ένα πέπλο λήθης. Η επίσημη ιστορία τις αγνοεί, το ενδιαφέρον είναι περιορισμένο ίσως αυτό είναι αποτέλεσμα των δυσκολιών που παρουσιάζει η διερεύνηση ενός δύσβατου πεδίου μελέτης. Έλλειψη μονογραφιών και συστηματικών εργασιών, παρεμβάσεις ελληνοκεντρικών θεωρήσεων, μύθο-ποιητικές λαογραφικές μαρτυρίες, ανυπαρξία ερευνητικών αρχείων και ντοκουμέντων κοινωνικής ιστορίας είναι οι συνθήκες τις οποίες θα συναντήσει όποιος θα θελήσει να ασχοληθεί σε ερευνητικό πεδίο με την ιστορία του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Έργο αναμφίβολα δύσκολο γι’ αυτόν που θέλει να αποκωδικοποιήσει τις μουσικό -κοινωνικό-πολιτικό -ιστορικές συνάφειες χωρίς να πέσει στην παγίδα μιας εξωραϊστικής και περιοριστικής λαογραφικής καταγραφής- γι αυτό και αποτελεί μια μικρή προσέγγιση στην ιστορία του ρεμπέτικου κυρίως λόγω έλλειψης ιστορικών-κοινωνικών στοιχείων καθώς φωτογραφικού-τηλεοπτικού υλικού.

…Μερικοί υποστηρίζουν πως το ρεμπέτικο πέθανε. Κάποιοι όμως λένε, πώς μπορεί να θεωρηθεί νεκρό ένα είδος τραγουδιού το οποίο τραγουδιέται ακόμη;”

Κινηματογραφική Ομάδα Κατάληψης Ευαγγελισμού
ΜΑΡΤΙΟΣ 2006

Διάρκεια: 81:02

Έτος Παραγωγής: 2006

Γλώσσα: Ελληνικά

Υπότιτλοι: Όχι

Κωδ.Καταχώρησης: ΝΤ144