The end of Suburbia
H εξάντληση του πετρελαίου και η κατάρρευση του Αμερικάνικου ονείρου
Δείτε το trailer του ντοκυμαντέρ εδώ
Μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο οι κάτοικοι της Βόρειας Αμερικής επένδυσαν πολύ από τον νεοαποκτηθέντα πλούτο τους στην Suburbia. Τους υποσχέθηκε μία αίσθηση του χώρου, οικονομική ευρωστία, οικογενειακή ζωή και κοινωνική ανοδικότητα. Ενώ τα τελευταία 50 χρόνια ο πληθυσμός των προαστίων έχει εκτοξευθεί, ο προαστιακός τρόπος ζωής έχει ενσωματωθεί στην Αμερικάνικη συνείδηση. Η Suburbia και οι υποσχέσεις της έχουν γίνει το Αμερικάνικο όνειρο. Αλλά ενώ μπαίνουμε στον 21ο αιώνα έχουν αρχίσει να ανακύπτουν σημαντικά ερωτήματα για την βιωσιμότητα αυτού του τρόπου ζωής. Με βίαιη ειλικρίνεια και με μία αίσθηση ειρωνείας το «The End of Suburbia» εξερευνάει τον Αμερικάνικο τρόπο ζωής και των προοπτικών του σε μία εποχή που ο πλανήτης πλησιάζει μία κρίσιμη περίοδο όπου η ζήτηση για ορυκτά καύσιμα αρχίζει να ξεπερνάει τα αποθέματα. Όπως υποστηρίζουν επιστήμονες και πολιτικοί αναλυτές σε αυτό το ντοκυμαντέρ, το ανώτατο σημείο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και η αναπόφευκτη εξάντληση των ορυκτών καυσίμων έχει ήδη ξεκινήσει. Οι συνέπειες της μη-δράσης είναι τεράστιες μπροστά στην επερχόμενη παγκόσμια κρίση. Τι σημαίνει το πετρελαϊκό πικ για την Βόρεια Αμερική; Πώς θα αντιδράσει ο πληθυσμός της Suburbia στην κατάρρευση του ονείρου τους όταν εκτοξευθούν οι τιμές της ενέργειας τα επόμενα χρόνια; Είναι προορισμένα τα σημερινά προάστια να γίνουν οι αυριανές φτωχογειτονιές; Και τι μπορεί να γίνει τώρα, ατομικά και συλλογικά, για να αποφευχθεί το τέλος της Suburbia;
Αυτόπαρουσίαση του ντοκυμαντέρ από την ιστιοσελίδα του
Το ντοκυμαντέρ αποτελείται από τέσσερα μέρη.
1. Κάνει μία ιστορική αναδρομή στην εμφάνιση των προαστίων στις ΗΠΑ. Τα προάστια προέκυψαν αρχικά σαν κατοικίες των πλουσίων, βίλες κλπ. Με την βιομηχανική επανάσταση δημιουργήθηκε η αναγκαιότητα της ζωής σε ένα πιο βιώσιμο περιβάλλον εξαιτίας της περιβαλλοντικής ρύπανσης στο κέντρο των πόλεων αλλά και σε μία κοινωνική ανάγκη διαχωρισμού από τις «βρώμικες», στοιβαγμένες εργατικές συνοικίες. Η εξάπλωση των προαστίων βοηθήθηκε με την δημιουργία μέσων μεταφοράς όπως το τραμ αλλά κυρίως με την άνοδο της αυτοκινητιστικής βιομηχανίας και κουλτούρας που εκείνη την περίοδο γεννιόνταν στις ΗΠΑ.
2. Επικεντρώνει στην περίοδο αμέσως μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο όπου δόθηκαν στους νικητές βετεράνους των ΗΠΑ ιδιοκτησίες και σπίτια στα προάστια. Αυτό εμπεδώθηκε στην συνείδησή του κόσμου ως η πραγματοποίηση του «αμερικάνικου ονείρου». Υπήρξε μία τεράστια οικιστική ανάπτυξη των προαστίων που συνοδεύτηκε με ερήμωση των κέντρων των πόλεων, κατεδαφίσεις και μία γενικευμένη ανοικοδόμηση με αλλαγές χρήσεων γης σε κτίρια γραφείων, εμπορικά κέντρα κλπ. Παράλληλα δημιουργήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων που να συνδέει τα προάστια με τις πόλεις. Το φτηνό πετρέλαιο, η κουλτούρα του αυτοκινήτου και κεντρικοί πολιτικοί σχεδιασμοί συνέβαλαν στο να παραγκωνιστεί η ανάπτυξη μέσων μαζικής μεταφοράς όπως π.χ το τρένο. Έτσι οι αυτοκινητόδρομοι έγιναν στις ΗΠΑ ο μόνος συνδετικός δεσμός των ταχύτατα αναπτυσσόμενων πληθυσμιακά προαστίων με τον υπόλοιπο κόσμο.
3. Φτάνοντας στο σήμερα, αυτό που υποστηρίζει το ντοκυμαντέρ είναι ότι διανύουμε την περίοδο του ανώτατου σημείου της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου (oil peak). Ο όρος «ανώτατο σημείο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου» χρησιμοποιείται για να δείξει ότι υπάρχει ένα σημείο καμπής στο οποίο θα παράγεται η μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου που έχει παραχθεί ποτέ σε μια δεδομένη χρονιά και, μετά από αυτό, η ετήσια παραγωγή θα αρχίσει να φθίνει. Το φαινόμενο αυτό συνήθως αναπαρίσταται γραφικά με μία καμπύλη της οποίας το «ανώτατο» σημείο είναι ακριβώς η κορυφή της καμπύλης. Το ντοκυμαντέρ υποστηρίζει ότι οι περισσότερες πετρελαϊκές πηγές έχουν φτάσει στο ανώτατο σημείο της παραγωγής τους και αυτό σημαίνει ότι από εδώ και στο εξής αναπόφευκτα η παραγωγή του πετρελαϊου θα αρχίσει να πέφτει καθώς θα είναι όλο και πιο δύσκολο και πιο δαπανηρό να αντληθεί επιπλέον ορυκτός πλούτος από τις υπάρχουσες πηγές. Αντίθετα δηλαδή από αυτά που μας λένε στο σχολείο ότι το πετρέλαιο θα τελειώσει το 2050, το ντοκυμαντέρ υποστηρίζει ότι αυτό ήδη γίνεται τώρα. Μπορεί φαινομενικά να έχει μείνει αρκετό πετρέλαιο αλλά πρακτικά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό από τα αποθέματα αυτά, εκ των πραγμάτων, δεν θα εξαχθεί ποτέ. Tο πετρελαϊκό πικ στο οποίο φτάνουμε (αν όχι φτάσαμε) δεν έχει την μορφή μίας «βουνοκορφής» αλλά είναι ένα «ταραχώδες οροπέδιο» (bumpy plateau) όπως το ονομάζουν.
Τι είναι το ταραχώδες οροπέδιο (bumpy plateau) και τι είναι η καταστροφή ζήτησης (demand destruction); (από άρθρο της ιστοσελίδας)
Ταραχώδες οροπέδιο
1. Σοκ στις τιμές (ενώ τα όρια της παραγωγικής ικανότητας του πετρελαίου ξεπερνιούνται)
2. Οικονομική ύφεση (η οποία κόβει την ζήτηση)
3. Κατάρρευση των τιμών (η αγορά υπεραντιδρά σε μικρές ανισσοροπίες μεταξύ πλεονάσματος κα έλλειψης πετρελαίου)
4. Οικονομική ανάκαμψη (ακολουθούμενη από αυξημένη ζήτηση)
5. Σοκ στις τιμές (ενώ τα μειωμένα όρια παραγωγικής ικανότητας ξεπερνιούνται ξανά)
Το «ταραχώδες οροπέδιο» λαμβάνει χώρα ενώ ο πολιτισμός και η παγκόσμια οικονομία προσπαθεί να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις συνεχείς αυξήσεις τιμών και ελλείψεων πετρελαίου. Το FTW (From The Wilderness) αποδεικνύει και τεκμηριώνει τις συνέπειες των αλλαγών στις τιμές του πετρελαίου εδώ και χρόνια. Η οικιστική αγορά γίνεται όλο πιο αργή και περιορισμένη, η ανεργία ανεβαίνει, τα χρέη και οι χρεοκοπίες εκτινάσσονται, οι άνθρωποι αγοράζουν λιγότερο, ταξιδεύουν λιγότερο. Μεταφέρονται λιγότερα αγαθά και πιο λίγοι άνθρωποι οδηγούν για να τα αγοράσουν. Αυτό ονομάζεται καταστροφή ζήτησης (demand destruction) και έχει αναγνωριστεί εδώ και καιρό από οντότητες όπως την FTW (From The Wilderness) ως την ASPO (Association for the Study of Peak Oil and gas), από το Council On Foreign Relations (CFR) (οργάνωση τύπου think tank για θέματα εξωτερικής πολιτικής με επιρροή και άμεση σύνδεση με την Αμερικάνικη κυβέρνηση) και ειδικούς όπως ο Richard Heinberg (Aμερικάνoς δημοσιογράφος που γράφει για οικολογικά ζητήματα συμπεριλαμβανομένου του πετρελαϊκού πικ) ως ο μόνος δυνατός τρόπος για να αποφευχθεί η κατάρρευση του συστήματος. Έτσι, ενώ η ζήτηση επιβραδύνεται, οι τιμές πέφτουν μέχρι να φτάσουν ένα σημείο όπου η ζήτηση αυξάνει ξανά. Η πρόσφατη στημένη υπόθεση της βομβιστικής απειλής στο Λονδίνο είναι ένα κλασικό παράδειγμα κατασκευασμένης καταστροφής ζήτησης. Άρα οι σημερινές παλινδρομήσεις των τιμών είναι μία επιβεβαίωση του πετρελαϊκού πικ παρά η άρνησή του.
4. Παρουσιάζει ένα δίκτυο οργανώσεων που προωθούν μία καμπάνια για την συνειδητοποίηση του πετρελαϊκού πικ. Υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει εναλλακτική ενεργειακή λύση που να συντηρήσει το σημερινό επίπεδο κατανάλωσης καθώς ούτε τα πυρηνικά μπορούν να το κάνουν ούτε τα βιοκαύσιμα, δεν υπάρχει χρόνος για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και το υδρογόνο «είναι ένα αστείο». Προτάσσει το μοντέλο της «Νέας πολεοδομίας» η οποία ως πολεοδομική και αρχιτεκτονική σχολή εκπροσωπεί μία τάση επανατοπικοποίησης (relocalication), επιστροφής στις παραδοσιακές γειτονιές με μικρές αποστάσεις, την αίσθηση της κοινότητας κλπ. Τα προάστια θα μετατραπούν σε φτωχογειτονιές και οι κάτοικοί τους θα πρέπει σιγά σιγά να αρχίζουν να συνηθίζουν στην ιδέα και να προσαρμοστούν σε μία πιο κοινοτίστικη ζωή (δουλειά από το σπίτι, αυτοπαραγωγή, μετάβαση εργασίας-project σε τοπική κλίμακα).
H επανατοπικοποίηση (relocalization) είναι η στρατηγική οικοδόμησης κοινωνιών βασισμένων στην τοπική παραγωγή τροφής, ενέργειας και αγαθών και η τοπική ανάπτυξη νομίσματος, κυβέρνησης και κουλτούρας. Οι κύριοι στόχοι της επανατοπικοποίησης είναι η αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας των κοινοτήτων, η ενδυνάμωση των τοπικές οικονομίες και να βελτιώσουν δραματικά τις περιβαλλοντικές συνθήκες και την κοινωνική ισότητα. Η στρατηγική της επανατοπικοποίησης έχει αναπτυχθεί ως απάντηση στις περιβαλλοντικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της παγκόσμιας υπερ-εξάρτησης από την φτηνή ενέργεια. Η εξάρτησή μας από φτηνά, μη-ανανεώσιμα ορυκτά καύσιμα έχει δημιουργήσει την κλιματική αλλαγή, την διάβρωση της κοινότητας, πολέμους για γη πλούσια σε πετρέλαιο και την αστάθεια του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.
Aπό http://relocalize.net/
Παρατηρήσεις – Ερωτήματα
– Το ντοκυμαντέρ παρουσιάζει το ζήτημα της εξάντλησης του πετρελαίου και της κρίσης των προαστίων ως ένα αμερικάνικο πρόβλημα. Επίσης τείνει να έχει μία καταστροφολογική αισθητική στον λόγο του (π.χ το τέλος πλησιάζει, αποδράστε από την Suburbia) σε συνδυασμό με μία τάση «αφελούς» μελλοντολογικής αναφορά στον παράδεισο που θα ακολουθήσει την μεταπετρελαϊκή περίοδο. Αυτό που προβλέπει είναι ότι σε 5-10-15 χρόνια (αν όχι νωρίτερα) θα συμβεί μία μεγάλη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό που κάποιοι ονομάζουν «μία μακρά περίοδο εκτάκτου ανάγκης».
– Ανάγει όλα τα ζητήματα, από τον αμερικάνικο τρομονόμο μέχρι τον πόλεμο στο Ιρακ, από την εργασιακή εξαθλίωση μέχρι την κρίση της οικιστικής αγοράς στο ζήτημα της εξάντλησης του πετρελαίου. Δεν βάζει καθόλου την σύνδεση του κοινωνικού ανταγωνισμού με την πορεία μετάβασης από το πετρελαϊκό ενεργειακό μοντέλο σε ένα μεταπετρελαϊκό. Παρόλα αυτά έχει βάση και σε πιο βαθμό;
– H επανατοπικοποίηση όπως τίθεται ως πρόταγμα φαίνεται να είναι αποκομμένη από την κοινωνική της διάσταση, ως προοπτική από μόνη της μια χαρά μπορεί να είναι ενσωματωμένη στο καπιταλιστικό σύστημα. Βλέπουμε όμως σε αυτήν δυνατότητες αναφοράς, οικειοποίησης, παρέμβασης;
– Το ντοκυμαντέρ κάνει μία κριτική στους ρεπουμπλικανούς και το μπλόκ των συμφερόντων της οικογένειας Μπους. Τι βρίσκεται όμως πίσω από αυτό; Στο τέλος μιλάει για τοπικά δίκτυα ενέργειας κάτι ανάλογο με αυτό που ο Αλ Γκορ προτάσσει. Την δημιουργία ενός έξυπνου δικτύου αποκεντρωμένων μονάδων παραγωγής ήπιας και ανανεώσιμης ενέργειας (intranet). Το οποίο αν το σκεφτούμε αποτελεί και την απόλυτη ενσωμάτωση μίας γενικότερης αριστερής εναλλακτικής πρότασης σχετικά με την ενέργεια! Τι μπορούμε να προτάξουμε έξω από τον λόγο της κυριαρχίας για το ενεργειακό ζήτημα;
Διάρκεια: 78:00
Έτος Παραγωγής: 2004
Γλώσσα: Αγγλικά
Υπότιτλοι: gr
Κωδ.Καταχώρησης: ΝΤ 132
